Park Krajobrazowy Puszczy Zielonka

Szukając pomysłu na weekendową wycieczkę rowerową po północnej Wielkopolsce z pewnością warto zajrzeć do położonego przy Murowanej Goślinie Parku Krajobrazowego Puszczy Zielonka.

Informacje praktyczne

Park został założony w 1993 roku, a jego obecna powierzchnia wynosi 12202,0 hektarów, z czego około 80% całkowitej powierzchni stanowią tereny leśne. Poza lasami znajdziemy tu kilka rzek jak chociażby Wartę, Trojankę, Strugę Wierzenicką, czy też Potok Dzwonowski oraz liczne jeziora, do których można zaliczyć Czarne, Pławno, Kościołek, Leśne, Bolechowskie, Kamińskie i Miejskie. Cały park otacza otulina zajmująca powierzchnię 9538 hektarów.

Choć mogłoby się wydawać, że to tylko lasy, rzeźba powierzchni Puszczy została ukształtowana w okresie lodowcowym, przez co jest mocno zróżnicowana. Przemierzając tereny Parku Krajobrazowego nie trudno dostrzec liczne pagórki, czy też rynny polodowcowe, gdzie dziś znajdują się wspomniane wyżej jeziora. Najwyższym wzniesieniem na terenie Puszczy jest Dziewicza Góra z punktem widokowym na wysokości 143 m.n.p.m.

Na najważniejszych i najcenniejszych przyrodniczo obszarach Parku Krajobrazowego wytyczono rezerwaty przyrody mające za zadanie chronić rzadkie gatunki roślin. Należą do nich Żywiec Dziewięciolistny, Jezioro Czarne, Jezioro Pławno, Klasztorne Modrzewie koło Dąbrówki Kościelnej, jak i Las Mieszany w Nadleśnictwie Łopuchówko. Z rzadkich roślin podlegających ochronie warto wymienić chociażby brekinię, lilię złoto głów, orlika pospolitego, wawrzynka wilcze łyko, rosiczki, kłoć wiechowatą, czy też żywca dziewięciolistnego. Do fauny Puszczy Zielonki możemy natomiast zaliczyć jelenia, sarnę, dzika, borsuka, lisa, zająca, bobra, wydrę, bociana, czy żurawia.

W Parku Krajobrazowym Puszczy Zielonka nie odnajdziemy zbyt wielu miejsc o znaczeniu kulturowym. Z zachowanych zabytków warto zatrzymać się przy sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Dąbrówce Kościelnej, kompleksie pocysterskim w Owińskach (znajduje się na terenie otuliny parku), czy też drewnianych kościołach w Kicinie i Wierzenicy, znajdujących się na Szlaku Kościołów Drewnianych wokół Puszczy Zielonka.

Choć w Zielonce w ostatnich kilku latach byłem już niezliczoną ilość razy, nie udało zgłębić mi się w całości jej wszystkich terenów. To tylko pokazuje jak różnorodny i rozległy jest to teren, jak niezliczona liczba szlaków przebiega przez lasy tego Parku Krajobrazowego. Warto jednak wygospodarować choć jeden dzień, by odpocząć od zgiełku miejskiego i zrelaksować się w otoczeniu niezwykłej przyrody.

Szlaki turystyczne

Na terenie Puszczy Zielonka zostało wytyczonych łącznie kilkanaście szlaków pieszych i rowerowych, o które warto oprzeć swoje wycieczki. UWAGA! Szlaki częściowo nie znajdują się tylko i wyłącznie w obrębie terenów Puszczy Zielonka, ale ciągną się dalej do okolicznych miejscowości.

Szlaki piesze:

• Szlak czerwony: Czerwonak/ PKP – Dziewicza Góra – Okoniec – Zielonka – Rejowiec – Skoki/ PKP (35 km)
• Szlak niebieski: Dziewicz Góra/ węzeł szlaków – Owińska – Ludwikowo – Tuczno – Zielonka – Głęboczek – Sława Wielkopolska/ PKP (37,4 km)
• Szlak zielony: Promno/ PKP – Tuczno – Okoniec – Głęboczek – Łopuchowo – Wojnowo – Długa Goślina – Białężyn – Starczanowo – Radzim – Śnieżycowy Jar – Rożnowo/ PKP (55,1 km)
• Szlak żółty: Dziewicza Góra/ węzeł szlaków – Kicin – Wierzenica – Kobylnica/ PKP (9,9 km)
• Szlak żółty „Papieski”: Kiszkowo – Dąbrówka Kościelna (10,1 km)

Szlaki piesze łącznikowe:

• Szlak czarny: Skoki/ PKP – Skoki/ PKP (1,3 km). Szlak od szlaku czerwonego w zachodniej części Skoków do stacji PKP.
• Szlak czarny: Owińska – Owińska (3,2 km). Szlak od szlaku niebieskiego na wschód od Owińsk prowadzący obok zabytków miejscowości do stacji PKP.
• Szlak czarny: Murowana Goślina/ PKP – Okoniec/ węzeł szlaków (6,7 km)
• Szlak czarny: Ludwikowo – Mielno – szlak czerwony/ poletko łowieckie pod Dziewiczą Górą (6,3 km). Łączy szlaki niebieski i czerwony.

Szlaki rowerowe:

• DPR, czyli Duży Pierścień Rowerowy: Czerwonak – Dąbrówka Kościelna – Niedzwiedziny – Sławica – Brzeźno – Pacholewo – Uchorowo – Starczanowo (51,7 km)
• MPR, czyli Mały Pierścień Rowerowy: Murowana Goślina – Kamińsko – Zielonka – Głęboczek – Wojnowo – Długa Goślina – Kąty – Starczanowo (35,4 km).

Uzupełnieniem obu pierś cieniów rowerowych są tak zwane szlaki łącznikowe.

Szlaki rowerowe łącznikowe:

• R-1 – Owińska – Mielno – Wierzonka – Wierzenica – Kobylnica – połączenie w Gruszczynie z trasą Poznań-Gniezno (EuroVelo nr 2 i 9).
  Długość R-1 wynosi 15,5 km.
• R-2 – Murowana Goślina – Rakownia – Okoniec – Kamińsko – Tuczno – Kowalskie – Jerzykowo – połączenie w Biskupicach z trasą Poznań-Gniezno (EuroVelo nr 2 i 9). Długość R-2 wynosi 21,8 km.
• R-3 – Murowana Goślina – Zielonka – Bednary – Krześlice – Węglewo – Skrzetuszewo – Brama III Tysiąclecia nad Jeziorem Lednickim, gdzie trasa łączy się z trasą R-8.
  Długość R-3 wynosi 25,5 km (w tym 1,5 km odcinek ze Skrzetuszewa do „Ryby”).
• R-4 – Murowana Goślina – Boduszewo – Głęboczek – Dąbrówka Kościelna – połączenie z Dużym Pierścieniem Rowerowym. Bezpośrednią kontynuacją tej trasy jest R-8. Długość R-4 wynosi 11,6 km.
• R-5 – Murowana Goślina (Przebędowo) – Głębocko – Łopuchówko – Łopuchowo – Brzeźno – połączenie z Dużym Pierścieniem Rowerowym.
  Długość R-5 wynosi 10,9 km.
• R-6 – Murowana Goślina (Przebędowo) – Trojanowo – Kąty – leśniczówka Łoskoń – połączenie z Dużym Pierścieniem Rowerowym.
  Długość R-6 wynosi 10,2 km.
• R-7 – Murowana Goślina  – osada z leśniczówką Starczanowo – Białężyn – Nieszawa – połączenie na północ od Nieszawy z Dużym Pierścieniem Rowerowym.
  Długość R-7 wynosi 11,4 km.
• R-8 – Dąbrówka Kościelna – Pawłowo Skockie – Rybno Wielkie – Kiszkowo –  Węgorzewo  – Skrzetuszewo – Brama III Tysiąclecia nad Jeziorem Lednickim – połączenie z trasą R -3.
  Długość R-8 wynosi 29,7 km (w tym 2 km odcinek ze Skrzetuszewa do „Ryby”).
• R-9 – Niedźwiedziny – Rejowiec – Stawiany – Raczkowo – Skoki – Budziszewice – Słomowo  – Pacholewo.
  Długość R-9 wynosi  45,5 km.
• R-10 – Raczkowo – Jabłkowo – Rybieniec – Olekszyn – Łagiewniki Kościelne – Myszki – Sławno – Kamionek – Imiołki – Skrzetuszewo – Rybitwy – Lednogóra – Imielenko.
  Długość R 10 31,6 km.
• R-11 – Kamionek – Dziećmiarki – Waliszewo – Siemianowo – Dziekanowice – Imielenko – Imielno – Gołuń – Zbierkowo – Kociałkowa Górka.
  Długość R 11 wynosi 23,0 km.
• R-12 – Jerzykowo – Borowo – Promno – Góra – Kociołkowa Górka – Sanniki – Rujsca – Szwedzki Okop – Jezierce – Wagowo – Zbierkowo – Pobiedziska – Węglewo – Pomarzanowice – Złotniczki – Wronczyn – Krześlice.
  Długość R 12 wynosi: 47,3 km.

Ponadto przez tereny Puszczy Zielonka przebiega również Cysterski Szlak Rowerowy o długości 143 kilometrów. Przebieg trasy: Poznań (początek trasy przy Kościele Św. Jana Jerozolimskiego) – wzdłuż Jeziora Swarzędzkiego – Wierzenica – Owińska, Kamińsko – Zielonka – Dąbrówka Kościelna – Rejowiec – Antoniewo – Skoki – Lechlin – Wiatrowo – Wągrowiec – Tarnowo Pałuckie – Łekno – Bracholin – Mieścisko – Budziejewko – koniec trasy w Dąbrówce Kościelnej.

Ciekawe wsie na trasie:

Zielonka

Wieś, od której pochodzi nazwa Parku Krajobrazowego, sięga swoją historią 1580 roku. To właśnie wtedy znajdował się tu młyn Jana Iwińskiego. W XVIII wieku osada dostała się w ręce Dębińskich. W 1793 roku należała do gen. Jana Lipskiego. Poza mieszczącym się tutaj Ośrodkiem Naukowo-Dydaktycznym Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, największą atrakcję dla zwiedzających jest arboretum zajmujące 83 hektary powierzchni. Odwiedzając arboretum można podziwiać około 800 gatunków drzew i krzewów. Wokół jeziora Zielonka poprowadzono ścieżkę przyrodniczą.

Głęboczek

Znana kiedyś jako Głębodziniec, Mniszek, Księży Borek, czy też Obroczne wieś po raz pierwszy wspomniana została w 1368 roku. W 1485 roku Głęboczek uzyskał prawa miejskie, wystawiając jednego pieszego woja na wyprawę malborską przeciw Zakonowi Krzyżackiemu, co upamiętnione zostało pomnikiem stojącym przy placu zabaw. W źródłach historycznych Głęboczek jako wieś widnieje od roku 1580. Co prawda nie zachowały się tu żadne zabytki, jednakże warto zahaczyć o Głęboczek, odwiedzając Puszczę Zielonkę, ze względu na jej bardzo malownicze położenie.

Dąbrówka Kościelna

O tej wsi słyszał niemal każdy mieszkający w okolicach gminy Murowana Goślina, a to za sprawą znajdującego się tu Sanktuarium Matki Bożej Dąbrowieckiej. Mało jest danych na temat początków kultu. Wiadomo jedynie, iż pod koniec XVII obok rosnącego przy drodze dębu znajdował się obraz Matki Bożej, który uważano za cudowny. W 1726 roku rozebrano stary, sypiący się kościół i wzniesiono nową, zdecydowanie większą świątynię. Niestety już w 1774 roku kościół spłonął na skutek uderzenia pioruna. Trzy lata później powstała kolejna drewniana świątynia służąca wiernym do 1925 roku. Kościół spłonął raz jeszcze. Kolejna świątynia powstała w latach międzywojennych. Wizerunek Matki Dąbrowieckiej nie doczekał czasów obecnych i niewiadomo też czy spłonął podczas pierwszego, czy drugiego pożaru. Dzisiejszy obraz jest jedną z powstałych na przełomie lat kopii. Do Dąbrówki Kościelnej rok w rok zazwyczaj w drugi weekend września przybywają tłumy na odbywający się tutaj Odpust Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

Dzwonowo Leśne

To miejsce, choć oficjalnie nie jest wsią tylko przysiółkiem położonym nieopodal Niedźwiedzin, zafascynowało mnie z zupełnie innego powodu. Nie ma tu nic poza skupiskiem kilku gospodarstw. To miejsce całkowicie odizolowane, znajdujące się pośrodku niczego. Aż trudno uwierzyć, że takie skupiska jeszcze istnieją na mapie Wielkopolski. Dzwono Leśne jest po prostu doskonałą gratką dla poszukiwaczy miejsc nieoczywistych.

Kamińsko

Jeśli ktoś nie ma ochoty na intensywne eksplorowanie terenów Puszczy, a jedynie zależy mu na błogim lenistwie powinien wybrać się do Kamińska będącego swoistym kurortem położonym nad jeziorem Kamińskim. Z punktu widzenia historii warto wspomnieć, że osada powstała w XVIII wieku w czasie kolonizacji olęderskiej.

Dziewicza Góra

Co prawda Dziewicza Góra nie jest miejscowością, ale jest na tyle ciekawym punktem na mapie Puszczy Zielonka, że nie sposób byłoby o niej nie wspomnieć. Otóż osiągając wysokość 143 m.n.p.m. jest drugim po Górze Moraskiej wzniesieniem poznańskich okolic. Teren porastają lasy mieszane ze starodrzewem dębowym. W 2005 roku wzniesiono tu wieżę, która dziś spełnia funkcję atrakcji turystycznej. Jeśli ktoś chciałby pokonać 172 stopnie prowadzące na samą górę, musi wcześniej sprawdzić godziny otwarcia wieży, które ulegają zmianą. Nazwa samego wzgórza pochodzi od cysterek w Owińskach, które otrzymały wzniesienie na mocy dokumentu księcia Przemysława I w pierwszej połowie XIII wieku.

Wronczyn

Wieś znana także w dokumentach pod nazwą Wronczino. W XIX wieku była podzielona na część gospodarską i szlachecką. Możemy to podziwiać dwa jeziora Wronczyńskie Małe i Wielkie oraz Dwór Jackowskich.